§ 20. Архівацыя

20.1. Праграмы-архіватары

Для рацыянальнага захоўвання інфармацыі на камп’ютарных носьбітах выкарыстоўваюцца праграмы-архіватары, якія дазваляюць прадставіць інфармацыю ва ўпакаваным выглядзе.

Архівы ствараюць у наступных выпадках:

  • неабходна стварыць рэзервовыя копіі найбольш важных файлаў;
  • патрабуецца вызваліць месца на дыску;
  • неабходна перадаць файлы па электроннай пошце;
  • плануецца перанесці вялікую колькасць файлаў на іншы носьбіт;
  • трэба ахоўваць інфармацыю ад несанкцыянаванага доступу —
    запароліць яе.

Упакоўваць файлы і размяшчаць іх у спецыяльных архівах дазваляюць праграмы-архіватары. Архіўны файл (архіў) захоўвае ва ўпакаваным выглядзе іншыя файлы (адзін або некалькі), якія пры неабходнасці можна дастаць з архіва ў першапачатковай форме.

Праграмы-архіватары могуць выконваць наступныя функцыі:

  • змяшчэнне зыходных файлаў у архіў;
  • даставанне файлаў з архіва;
  • выдаленне файлаў з архіва;
  • прагляд зместу архіва;
  • праверка архіва.

Памер архіва звычайна меншы за памер усіх файлаў, якія ў яго ўваходзяць. Для пераўтварэння інфармацыі праграмы-архіватары выкарыстоўваюць розныя алгарытмы, таму памеры архіваў, што змяшчаюць адны і тыя ж файлы, але створаны з дапамогай розных архіватараў, могуць адрознівацца.

Інфармацыя ў архіве захоўваецца ў закадзіраваным выглядзе, таму для прагляду змесціва архіўнага файла трэба выкарыстаць праграму-архіватар. Каб працаваць з файлам, яго неабходна дастаць з архіва. Робяць гэта, выкарыстоўваючы тую ж праграму, з дапамогай якой ствараўся архіў, або з дапамогай іншай праграмы, што распазнае дадзены тып архіва.

20.2. Стварэнне архіваў і даставанне файлаў з архіва

Сёння існуе вялікая колькасць праграм-архіватараў: WinRar, 7-Zip, WinZip і інш. (прыклад 20.1). Архіўныя файлы маюць расшырэнні, што адпавядаюць праграмам, з дапамогай якіх іх стваралі: .rar, .7z, .zip. Пры праглядзе спіса файлаў у Правадніку архіўныя файлы адзначаюцца значкамі (.rar), (.7z), (.zip).

Пры ўстаноўцы праграм-архіватараў дзеянні па стварэнні архіваў і па даставанні файлаў з архіва дабаўляюцца ў кантэкставае меню любога аб’екта файлавай сістэмы.

Для стварэння архіўнага файла неабходна:

  1. Адкрыць Праваднік.
  2. Вылучыць файлы.
  3. Пстрыкнуць правай клавішай мышы.
  4. Выбраць праграму-архіватар (прыклад 20.2).
  5. Выбраць адну з каманд:

a) «Добавить в архив (к архиву)»;

б) «Добавить в архив (к архиву)» з прапанаваным імем (прыклад 20.3).

Архіў з прапанаваным імем ствараецца ў той жа папцы. Калі выбрана каманда «Добавить в архив (к архиву)», то карыстальніку трэба задаць імя архіва і вызначыць папку, у якой ён будзе захоўвацца.

Для даставання файлаў з архіва трэба:

  1. Адкрыць Праваднік.
  2. Выбраць архіўны файл.
  3. Пстрыкнуць правай клавішай мышы.
  4. Выбраць адну з каманд:

a) «извлечь в текущую папку (Распаковать здесь)»;

б) «извлечь файлы… (Распаковать)» (прыклад 20.4).

Пры выбары каманды «Извлечь в текущую папку (Распаковать здесь)» файлы з архіва будуць змешчаны ў тую ж папку, у якой знаходзіўся архіў. Пры выбары каманды «Извлечь файлы… (Распаковать)» карыстальнік павінен вызначыць імя папкі, у якую дастануцца файлы.

У 40-х гг. ХХ ст. вучоныя, якія працавалі ў галіне інфармацыйных тэхналогій, прыйшлі да высновы, што можна распрацаваць такі спосаб захоўвання даных, пры якім прастора для захоўвання будзе расходавацца больш эканомна. Аднымі з першых алгарытмаў па сцісканні даных з’яўляюцца алгарытмы Шэнана — Фано і Хафмана.

Клод Элвуд Шэнан (1916—2001) — амерыканскі інжынер і матэматык, заснавальнік тэорыі інфармацыі. Большасць базавых паняццяў тэорыі сціскання інфармацыі была распрацавана Клодам Шэнанам.

Роберт Марыа Фано (1917—2016) — італьянска-амерыканскі вучоны, вядомы працамі ў галіне тэорыі інфармацыі. Ён незалежна ад Клода Шэнана вынайшаў алгарытм сціскання інфармацыі.

Дэвід Хафман (1925—1999) распрацаваў метад пабудовы мінімальна-залішніх кодаў. Вучоны ўнёс важны ўклад у інфарматыку і ў мноства іншых галін ведаў (па большай частцы ў электроніку). У 1952 г. стварыў алгарытм кадзіравання, вядомы як алгарытм, або код, Хафмана.

Прыклад 20.1.

Значкі праграм-архіватараў
  WinRar
  7-Zip
  WinZip
  WinAce

Прыклад 20.2. Кантэкставае меню з выбарам архіватара:

Прыклад 20.3. Каманды меню архіватара па дабаўленні файлаў у архіў:

Архіватар WinRar

Архіватар 7-Zip

Прыклад 20.4. Каманды меню па даставанні файлаў з архіва:

Архіватар WinRar

Архіватар 7-Zip



1 Які файл называюць архіўным?



2 Для чаго прызначаны праграмы-архіватары?



3 Як заархіваваць файл(-ы)? Расстаўце ў правільным парадку.

Вылучыць файлы.
Выбраць архіватар.
Выбраць адну з каманд:
а) «Добавить в архив».
б) «Добавить в архив» з прапанаваным імем.
Адкрыць Праваднік.
Пстрыкнуць правай клавішай мышы.


4 Як дастаць файл(-ы) з архіва? Расстаўце ў правільным парадку.

Выбраць адну з каманд.:
а)«Извлечь в текущую папку.»
б) «Извлечь файлы…»
Пстрыкнуць правай клавішай мышы.
Адкрыць Праваднік.
Выбраць архіўны файл.


1 Стварыце рысунак у графічным рэдактары Paint. Захавайце файл на дыску. Заархівуйце гэты файл. Параўнайце памеры зыходнага і архіўнага файлаў.

2 Заархівуйце графічны файл рознымі архіватарамі. Параўнайце памеры атрыманых архіваў.

3 Заархівуйце файлы розных тыпаў: рысункі, тэксты, праграмы.

4* Параўнайце памеры зыходных файлаў і іх архіваў розных тыпаў. Якія файлы сціскаюцца лепш?

5 Дастаньце файлы з архіва, названага настаўнікам, у сваю папку.